Telif Hakları
görsel eserlerde dikkat edilmesi gereken konular.
görsel eserlerde dikkat edilmesi gereken konular.
Telif Hakları
görsel eserlerde dikkat edilmesi gereken konular.
görsel eserlerde dikkat edilmesi gereken konular.
Telif Hakkı Nedir?
Fotoğrafçılıkta ve Tüm Görsel Eserde dikkatli olunması gereken konu…
Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
Telif Hukukunun Gerekliliği
- 1948 Tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 27’inci Maddesi:
- Kültür yaşamını düzenleme görevinin devlet tarafından üstlenilmesi zorunluluğunun beş temel nedeni bulunmaktadır. Bunlar; Toplumsal Adalet Kültürel Gelişim Ekonomik Etken Manevi Neden Ulusal Saygınlık Teknolojideki hızlı gelişimdir.
- Fikri hakların korunması temel insan haklarından biridir.
- Fikri Hakların gelişiminde iç dinamiklerden çok dış dinamiklerin etkisi olmuştur.
- Fikri hakların ekonomik boyutu yadsınamaz bir hal almıştır.
- Yaratıcı düşünce ürünlerinin yeterince korunmadığı bir toplumda ilerleme kaydedilmesi mümkün değildir. Bu koruma ise devletin görevidir ve ancak etkin bir fikri hak mevzuatıyla mümkündür.
- Fikri haklarda eser sahibi ile toplum, ulusal menfaatler ve dış dinamikler arasındaki dengeler esastır ve bu denge kurulduğu oranda fikri hukuk mevzuatı başarıya ulaşmış sayılır.
Telif Haklarının Özellikleri
- Telif Hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar.
- Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif hakları ile koruma altına alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Telif hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir varlık ve hukuki değere sahiptir.
- Telif haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir.
- Mutlak hak niteliğine sahiptir. Telif hakları herkese karşı ileri sürülebilirler. Ancak toplum menfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak hakka çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen sınırlandırmalar: Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle getirilen sınırlamalar ve hususi menfaat (şahsi kullanım vs.) yararına getirilen istisnalardan oluşmaktadır. (Örneğin, bir eserin kâr amacı güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıyla çoğaltılabilmesi mümkündür.)
- Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar.(fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl vs.) Fikir ürünleri somutlaştıkları eşyadan ayrı ve bağımsız bir hukuki statüye sahiptir.
- Fikri ürünler özel kanun, tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmektedirler.
Telif Haklarının Tarihsel Gelişimi
İlk ve Ortaçağ Dönemi
O dönemlerde fikir ürünlerinin korunmasına ilişkin olarak, “Bir şeyin aslına sahip olan kimse, onun teferruatına da sahip olur.” ilkesi benimsenmiştir.Eseri üretenin, iktisaden veya manevi yönden korunmasına da gerek duyulmuyordu.
İmtiyazlar Dönemi
Fikri haklara ilişkin ilk düzenlemeler, matbaanın icadıyla başlamaktadır. Bu nedenle, matbaanın icadı, fikri hakların gelişimi açısından bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir.Matbaanın icadıyla birlikte, eserler, sayısız olarak çoğaltılmaya başlamış, bu yolla kazanç elde eden müteşebbis bir sınıf doğmuş ve bunun sonucu olarak da fikri haklar alanında hukuki koruma ihtiyacı doğmuştur.
Fikri haklar alanındaki ilk düzenlemeler, idari otoritelerin emirleri ile verilen basım imtiyazları şeklinde ortaya çıkmış ancak imtiyazlar giderek yayınevi mülkiyeti denilen ve eser sahibinin hakkını bertaraf eden bir aşamaya ulaşmıştır.
Eser sahiplerini koruyan ilk kanun, İngiliz Parlamentosu tarafından 1709’da kabul edilen “Kraliçe Anne Kanunu” (The Statute of Anne) adını taşıyan kanundur.
Türkiye’de Telif Haklarının Tarihsel Gelişimi
İlk Türk matbaasının 1727’de kurulmuş olması nedeniyle telif hakları alanında Batıdaki gelişmeler yaklaşık 300 yıl gecikme ile takip edilebilmiştir. Ülkemizde, Osmanlı döneminde telif hakkıyla ilgili ilk hukuki düzenleme 1857 tarihli Telif Nizamnamesidir. Bu Nizamnameye göre, eseri basanın basılan nüshalar tükeninceye kadar, eser üzerinde zilyetliği bulunmaktaydı. Yazara da hayat boyu imtiyaz tanınmakta ve basan ile anlaşmak ve satmakla ilgili konular düzenlenmekteydi, ayrıca anlaşmadaki sayıdan fazla bastıran kişiler cezalandırılmaktaydı
Gerçek anlamda ilk fikir ve sanat eserleri kanunu olan “Hakkı Telif Kanunu” 8 Mayıs 1910 tarihinde çıkarılmıştır. Hakkı Telif Kanunu ise Milli Eğitim Bakanlığı’nın talebi ve İstanbul Hukuk Fakültesi’nin de talimatı üzerine, Prof.Hırsch tarafından hazırlanan 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun yürürlük tarihi olan 1 Ocak 1952 tarihine kadar yürürlükte kalarak, Türk kültür ve sanat yaşamını belirleyecek olan bir kanun olarak yürürlüğe konulmuş ve Kanunun 14 üncü maddesi ile çeviri bütünüyle serbest bırakılmıştır.
Gerek 1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu gerekse Türkiye’nin 1886 Bern Sözleşmesi’nin 1948 belgesine katılmasını gerçekleştiren 5777 sayılı kanun, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1952 tarihine kadar uluslararası alandaki gelişime uzak kalmıştır.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ise Profesör Ernst Hirsch tarafından hazırlanmış ve 1952 yılında yürürlüğe girmiştir. 1952’de yürürlüğe giren 5846 sayılı kanun ise 1983, 1995, 2001, 2004 ve 2007 ve 2008 yıllarında değişikliğe uğramıştır.
Ülkemizin Uluslararası Anlaşmalara Katılımına İlişkin Tarihsel Süreç
Cumhuriyet döneminde, Lozan Anlaşmasına ekli Ticaret Sözleşmesinde, Türkiye’nin sınai, edebi ve artistik mülkiyetin korunmasıyla ilgili milletlerarası anlaşmalara 12 ay içinde katılması öngörülmüştür.
Ancak, Türkiye, çeviri eserlere olan ihtiyacına işaret ederek konuya ilişkin çekince ileri sürmüş, sözleşmeye taraf olan diğer devletlerin itirazı üzerine Türkiye’nin sözleşmeye katılması mümkün olmamıştır.
Türkiye, Bern Birliği’ne 1951 tarih yılında taraf olmuş; 1995 yılında ise Bern Sözleşmesi’ni kabul etmiştir. Bern Sözleşmesi’ne katılım hazırlığının yapıldığı süreçte Hakkı Telif Kanunu’nun ihtiyaçlara cevap veremediği daha iyi anlaşılmış, Bern Sözleşmesi’nin hükümlerine uyumlu bir kanunun çıkarılması gereği ortaya çıkmıştır.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun Düzenleme Alanı
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda telif haklarının aşağıda belirtilen temel unsurları düzenlenmektedir.
· ESER
· ESER SAHİBİ
· ESER SAHİBİNİN HAKLARI
· KORUMA SÜRELERİ
· ESER SAHİBİNİN HAKLARINA İLİŞKİN İSTİSNA VE KISITLAMALAR
· MESLEK BİRLİKLERİ
· HAKLARIN DEVRİ (SÖZLEŞMELER)
· BAĞLANTI HAKLAR
· İHLAL VE YAPTIRIMLAR
Eser
Kanunumuza göre bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için;
· Fikri bir çabanın ürünü olması,
· Sahibinin hususiyetini taşıması,
· Şekillenmiş olması,
· Kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi, gerekmektedir.
Eser Çeşitleri
· İlim ve edebiyat eserleri
· Musiki eserleri
· Güzel sanat eserleri
· Sinema eserleri
· İşlenme ve Derlemeler
Eser Sahibi
Kanunumuza göre; bir eserin sahibi onu meydana getiren kişidir. Bir eserin birden fazla sahibi olabilir.
Bir işlemenin veya derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla onu işleyendir.
Sinema eserlerinde; yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı eserin birlikte sahibidir. Ayrıca çizgi filmlerde animatör de eser sahipleri arasında sayılmıştır.
Haklar ve Yaptırımlar
Eser Sahibinin Hakları
5846 Sayılı Kanunda eser sahibine ilişkin haklar mali ve manevi haklar şeklindedir.
Manevi Haklar:
- Umuma arz hakkı
- Adın belirtilmesi yetkisi
- Eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisi
- Eser sahibinin malik ve zilyede karşı haklar
Mali Haklar ise;
- İşleme Hakkı: Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkı,
- Çoğaltma Hakkı: Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak nüshasının veya nüshalarının çıkarılmasıdır.
- Yayma Hakkı: Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır.
- Temsil Hakkı: Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkıdır.
- Umuma İletim Hakkı: Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır.
Hakların Devri
Eser sahipleri veya mirasçıları mali haklarını karşılıklı veya karşılıksız, süreli veya süresiz olarak devredebilirler. Mali haklara ilişkin sözleşmelerin yazılı olması ve devre konu hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.
Hakların İstisnaları
· Kamu Düzeni Düşüncesiyle
· Genel Menfaat Düşüncesiyle
· Kişilerin Hususi Menfaati Düşüncesiyle
· Kopya ve neşir
· Hükümete Tanınan Yetkiler
Bağlantılı Hak Sahipleri
İCRACI SANATÇILAR: Bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden sanatçılardır.
FONOGRAM YAPIMCILARI: Bir icra ürünü olan sesleri veya diğer sesleri plak, kaset, CD gibi ses taşıyıcılarına ilk defa tespit eden ve bu durumun hukuksal sorumluluğunu üstlenen gerçek ya da tüzel kişilerdir.
RADYO-TELEVİZYON KURULUŞLARI: Kablolu, kablosuz veya uydu aracılığıyla her türlü yayın yapan kuruluşlarıdır.
FİLM YAPIMCILARI: Görüntüleri anlaşılabilecek, çoğaltılabilecek veya iletilebilecek şekilde; bir araca ilk kez kaydeden gerçek veya tüzelkişidir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan başlayan doğal bir korumadan yararlanır. Eserin herhangi bir kuruma kayıt (tescil) ettirilmesine ya da onaylattırılmasına gerek yoktur.
Ancak eser üzerindeki hakların korunması ve özellikle hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla bazı işlemlerin yapılması mümkündür.
· İsteğe bağlı kayıt- tescil
Eser sahibinin yani eseri meydana getiren kişi ya da kişilerin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlayan ve isteğe bağlı olarak yapılan bir işlemdir. Bu işlem beyana dayalı bir işlem olup hak kurucu niteliğe sahip değildir. Fikirler soyut halleriyle kayıt- tescil edilememekle birlikte ancak somutlaştırılıp şekillendirilmeleri (eser haline getirilmeleri) halinde kayıt –tescil edilmeleri mümkündür.
İsteğe bağlı kayıt- tescil başvurusu sonucunda, başvuru sahibine yapılan işleme ilişkin olarak esere, eser sahibine ait bilgileri içeren bir belge tanzim edilerek verilir.
İsteğe bağlı kayıt- tescili yapılan eserin dava konusu olması halinde mahkeme tarafından talep edilmesi halinde kayıt- tescil belgesinin bir örneği ve başvurusu sırasında sunulan belgeler Genel Müdürlüğümüzce mahkemeye sunulur.
İsteğe bağlı kayıt- tescil başvurusu için detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
· Noter tarafından düzenlenen ya da onaylanan eser sahipliği/hak sahipliği beyanı
Kişinin söz konusu eseri kendisinin meydana getirdiğini ve bu eser üzerindeki tüm hakların kendisine ait olduğunu içeren beyanının noter tarafından düzenlenmesi ya da onaylanması mümkündür.
Koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Birden fazla eser sahibi söz konusu ise son sağ kalanının ölüm tarihi esas alınır.
Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.
Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır.
Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin aleniyetkazanmasından itibaren 70 yıldır.
Koruma süresi eser alenileşmediği sürece işlemeye başlamaz.
Eser sahibinin ölümünden itibaren başlayan sürelerin hesabında, eser sahibinin öldüğü seneyi takip eden yılın ilk günü başlangıç tarihi sayılır. Aleniyet tarihinden başlayan süreler, eserin ilk defa alenileştiği yıldan sonraki senenin ilk gününden itibaren hesap olunur.
Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir.
Bir eserin aslı veya işlenmeleri için tanınan koruma süreleri birbirine tabi değildir.
(5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Madde 26)
Telif haklarının ihlali halinde hukuk ya da ceza davası açılabilir.
Ceza Davası Açılabilecek Haller
Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:
- Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleme, temsil etme, çoğaltma, değiştirme, dağıtma, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletme ve yayımlama
- Hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz etme, satma, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayma, ticarî amaçla satın alma, ithal veya ihraç etme, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulundurma ya da depolama,
- Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyma,
- Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma,
- Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunma,
- Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösterme,
- Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltma, dağıtma, yayma veya yayımlama,
- Bir bilgisayar programının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasının önüne geçmek amacıyla oluşturulmuş ilave programları etkisiz kılmaya yönelik program veya teknik donanımları üretme, satışa arz etme, satan veya kişisel kullanım amacı dışında elinde bulundurma
- FSEK 81. madde’de ayrıntıları ile sayılan bandrole ilişkin kurallara aykırı hareket etme.
- Kanunun Ek 4 üncü maddesi uyarınca, dijital iletim de dâhil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla servis ve bilgi içerik sağlayıcılar tarafından eser sahipleri ile bağlantılı hak sahiplerinin bu Kanunda tanınmış haklarının ihlâli halinde, hak sahiplerinin başvuruları üzerine ihlâle konu eserlerin üç gün içinde içerikten çıkarılması ihtar edilir. Söz konusu istemin yerine getirilmemesi halinde Cumhuriyet savcısına yapılan başvuru üzerine, üç gün içinde servis sağlayıcıdan ihlâle devam eden bilgi içerik sağlayıcısına verilen hizmetin durdurulması istenir. İhlâlin durdurulması halinde bilgi içerik sağlayıcısına yeniden servis sağlanır. Ancak ihlalin durdurulmaması halinde bilgi içerik sağlayıcısının söz konusu fiili FSEK uyarınca suç teşkil eder.
Ceza davasında İzlenecek Usul
Eser ya da bağlantılı ya da mali hak sahipleri ya da yetkili meslek birliği tecavüzün gerçekleştiği veya sonuçlarının meydana geldiği yerin savcılığına başvurur. Şikâyet üzerine Cumhuriyet savcısı suç konusu eşya ile ilgili olarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre elkoyma koruma tedbirinin alınmasına ilişkin gerekli işlemleri yapar. Cumhuriyet savcısı ayrıca, gerek görmesi hâlinde, hukuka aykırı olarak çoğaltıldığı iddia edilen eserlerin çoğaltılmasıyla sınırlı olarak faaliyetin durdurulmasına karar verebilir. Ancak, bu karar yirmidört saat içinde hâkimin onayına sunulur. Hâkim tarafından yirmidört saat içinde onaylanmayan karar hükümsüz kalır.
Hukuk Davaları
- FSEK 68. madde hükmüne göre izni alınmamış eser sahibi, sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilir.
- Tecavüzün men´i (önlenmesi) davası
- Tazminat davaları
Hukuk davalarında tazminat olarak manevi ve maddi tazminat talepleri söz konusu olabilir. Önceki bölümlerde sayılan eser sahibinin adını belirtmeme, eseri değiştirme gibi hukuka aykırılıklarda manevi tazminat olarak tarafların mali gücü oranında ve olayın ağırlığı ile orantılı bir para istenebilir. Yayma, çoğaltma, temsil, umuma iletim gibi mali haklara ilişkin olarak da uğranılan zarar ve kar kaybına oranlı bir bedel talep edilebilir. Manevi ve mali haklara tecavüz halinde ek olarak hukuka aykırı hareket eden kişinin bu eylemi ile elde etmiş olduğu kar da talep edilebilir, ancak FSEK 68. madde’ye göre istenmiş olan bedel, bu bedelden düşülür.
FSEK ile ilgili davalar haksız fiil de teşkil ettiğinden Borçlar Kanunu 60. madde gereğince bir ve on yıllık zamanaşımı sürelerine tabidir. Mali haklara tecavüz aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa daha uzun olan ceza zamanaşımı süresi uygulanır. Bu davalar genel hükümlere göre davalının ikametgâhı veya haksız fiilin meydana geldiği yerde açılır. FSEK 66. madde gereğince ayrıca tecavüzün önlenmesi ve kaldırılması davaları davacının ikametgâhı mahkemesinde de açılabilir.
Korsanla Mücadele
Fiziki veya Dijital tüm eserler izin alınarak kullanılmalı veya yayınlanmalı…
Dar anlamda korsan; sahibinden izin almaksızın, orijinal bir fikir veya sanat eserinden, doğrudan veya dolaylı şekilde çoğaltma yapılarak elde edilen ürünleri ifade eder.
Geniş anlamda ise telif hakkı sahibinden izin alınmaksızın veya belirlenen izin koşulları aşılmak suretiyle eserin, icranın, yapımın, yayının kullanılmasıdır.
Telif hakları ihlali 1886 tarihli Bern Sözleşmesinden bu yana korsanlık olarak adlandırılmaktadır.
TRIPS Anlaşmasının 51. Maddesinin dipnotlar kısmındaki tanımına göre “doğrudan veya dolaylı olarak bir nesneden yapılan ve kopya niteliğini haiz her tür ürün, eğer üretimin yapıldığı ülkedeki hak sahibi veya onun yetkili kıldığı kişinin izni olmaksızın üretilmiş ve bu faaliyet, ayrıca ithalatın yapıldığı ülke hukukunda bir telif hakkı veya bağlantılı hak ihlali oluşturmakta ise” korsan ürün olarak nitelendirilmektedir.
Korsan faaliyetlerle mücadele, yaratıcılığın teşvik edilmesi ve sanatın gelişimi bakımından önem arz ettiği kadar ülke ekonomisi ve vergi kayıplarının önlenmesi bakımında da büyük öneme sahiptir. Bu nedenle ülkemizin ekonomisi ve kültür hayatı için vazgeçilmez olan müzik, sinema, ilim-edebiyat ve yazılım sektörlerinin gelişimini ve bu sektörlerde nitelikli eserler üretilmesini engelleyen korsan faaliyetlerle mücadele etmek, ülkemizin uluslararası alanda rekabet şansını artırmak bakımından da son derece önemlidir.
Bu kapsamda ülkemizde gerek yasal düzenlemeler bakımından gerekse uygulamanın güçlendirilmesi bakımından büyük aşama kaydedilmiştir.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu üzerinde bilgi teknolojisinde ve buna paralel olarak telif hakları alanında uluslararası metinlerde yaşanan gelişime uyum sağlanması, ülkede fikir ve sanat eserleri bakımından yaratıcılığın üst seviyede korunması ve desteklenmesi ile özellikle korsan faaliyetlerle mücadelede etkinliğin sağlanması amacıyla son yıllarda büyük değişiklik yapılmıştır.
Yasal düzenlemelerin yanı sıra fikri ve sınai haklar ihtisas mahkemelerinin oluşturulması, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından geliştirilen ve yürütülen bandrol, kayıt-tescil ve sertifika sistemleri ile il denetim komisyonlarınca gerçekleştirilen denetimler uygulamada korsanlıkla mücadelede önemli yapı taşları olmuştur.
Ülkemizde fikri hak ihlalleri ile mücadele kapsamında başlıca üç araç kullanılmaktadır. Bunlar Kayıt Tescil Sistemi, Bandrol Sistemi ve Sertifikalandırma Sistemidir. Bu üç yönteme ilişkin usul ve esaslar 5846 sayılı Kanun’daki hükümler doğrultusunda, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan Yönetmelikler ile düzenlenmiştir.
1-Bandrol Sistemi:
Bandrol sistemi, ülkemiz şartları açısından korsanlıkla mücadelede en etkin araçlardan biri olarak kabul edilmektedir. Müzik ve sinema eserleri, bilgisayar oyunları ile süreli olmayan yayınlara yani kitaplara yapıştırılması zorunlu olan bandrol, sökülmesi halinde parçalanan ve yapıştırıldığı malzemenin özelliğini kaybettiren nitelikte güvenlik şeridi içeren holografik özellikli bir güvenlik etiketi olarak tanımlanmaktadır. Bandrol uygulaması ile eser ve eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı hak sahiplerinin mali haklarından olan çoğaltma ve yayma haklarının takip edilebilmesi, eserlerin yasal olmayan yollarla çoğaltılmasının engellenmesi amaçlanmıştır. Bandrol sistemi yaşanan sıkıntılara rağmen fiziksel korsanlıkta etkinliği bakımından ülkemizde halen önemli bir korsanla mücadele aracıdır.
2-Kayıt-Tescil Sistemi:
Kayıt-tescil sistemine ilişkin düzenlemeler hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlayacak bir araç olarak düşünülmüştür. 5846 sayılı Kanun’un 13 üncü maddesine göre filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcıları ile seslerin ilk tespitini gerçekleştiren fonogram yapımcıları sinema ve müzik eseri içeren yapımların kayıt-tescilini yaptırmak zorundadırlar. Ayrıca bilgisayar oyunları da zorunlu kayıt-tescil işlemine tabidir. Filmlerin ve müzik yapımlarının yanı sıra eser sahiplerinin talebi üzerine diğer eserlerin kayıt tescili, isteğe bağlı olarak yapılabilir.
Fikri mülkiyet sistemimizde yer alan söz konusu kayıt-tescil işlemi hak ihdas edici nitelikte olmayıp yalnızca hak sahipliğinde ispat kolaylığı teşkil eder. Yani bir fikir, sahibinin zihinsel dünyasından çıkıp fiziki olarak oluşturulduğu anda Kanun kapsamında korunmakta; daha sonra yapılan kayıt-tescil işlemi ise eser ya da hak sahipliğine ilişkin bir karine niteliği taşımaktadır. Kayıt-tescil işleminin bir başka pratik faydası da ülkemizde eserler ve eser sahiplerine ilişkin veri tabanına kaynak oluşturmasıdır.
3- Sertifikalandırma Sistemi:
Sertifikalandırma sistemi yine korsanlıkla mücadelede etkinlik sağlamak ve fikir ve sanat eserlerinin yetkisiz olarak çoğaltılması, satışı, yayımı, kiralanması gibi faaliyetlerin engellenmesi amacıyla 5846 sayılı Kanunda 2004 yılında gerçekleştirilen değişiklikle getirilmiştir.
5846 sayılı Kanun’un 44. maddesinde belirtilen yerler Bakanlıkça sertifikalandırılırlar. Buna göre,
• Eserleri taşıyıcı materyallere tespit ederek çoğaltımını yapan dolum tesisleri,
• Matbaalar ve yayınevleri,
• Sinema filmlerinin gösterimini yapan salonlar ve benzeri yerler,
• Fikir ve sanat eserlerinin dijital iletim de dahil her türlü usul ve teknikle satış, dağıtım, ithalat ve pazarlamasını yapan veya bunları kiraya veren yerler,
Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan yürüttükleri faaliyeti gösterir sertifikayı almak zorundadırlar.
Sertifika hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar “Fikir ve Sanat Eserlerinin Tespit Edildiği Materyallerin Dolum, Çoğaltım ve Satışını Yapan veya Yayan İşletmelerin Sertifikalandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile belirlenmiştir. Yapılacak denetimler sonucu, alınması zorunlu sertifikaları almaksızın faaliyet gösterdiği tespit edilenlere, mülki idare amirlerince, Kanunun Ek 10. maddesinde öngörülen idari para cezaları verilecektir.
4- İl Denetim Komisyonları
İl denetim komisyonları ile ilgili detaylı bilgi için tıklayınız.
Korsan, diğer bir ifadeyle fikir hırsızlığı eser sahibinin yaratıcılığını köreltip, yeni eserlerin üretimini engellemektedir.
- Yasal olmayan çoğaltmalar sebebiyle bu alandaki kayıt dışı ekonomi giderek büyümektedir.
- Korsandan elde edilen bu haksız kazanç, en çok terörün finansmanında kullanılmakta olup organize suç örgütlerine ve yasadışı işlerin finansmanına aktarılmaktadır.
- Korsan faaliyetler hem yerli hem yabancı yatırımcılar açısından büyük bir risk olarak görülmektedir ve bu da sermaye yatırımlarını olumsuz yönde etkilemektedir.
- Fikir hırsızlığı sadece eser sahibinin haklarını ihlal etmemekte aynı zamanda uluslararası platformda ülkemizin itibarını da zedeleyerek ülkemizi çeşitli müeyyidelerle karşı karşıya bırakmaktadır.(kotalar, ticaretin engellenmesi vb.)
- Fikir hırsızlığı, teknolojik ve bilimsel ilerlemenin temelini oluşturan yazılım sektörünün gelişmesinin engellemekte ve bilgi toplumu seviyesine ulaşmamızı güçleştirmektedir.
- Yapılan hırsızlık müzik, sinema vb. sektörlerin gelir kaybından kaynaklı olarak küçülmesine ve sonuç olarak kültür endüstrisinin büyük kayba uğramasına sebebiyet vermektedir.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun’un 81 inci maddesi Kültür ve Turizm Bakanlığı ile mülki idare amirlerine, bandrollenmesi zorunlu olan nüshaların bandrollü olup olmadıklarını denetleme görev ve yetkisini vermektedir. Gerekli görülmesi halinde mülki idare amirlerinin re’sen veya Bakanlığın talebi ile bu denetimi gerçekleştirmek üzere illerde denetim komisyonu oluşturabileceği hüküm altına alınmıştır.
Öncelikle genel kolluk ve zabıta memurlarından teşekkül ettirilmesi öngörülen komisyonlarda, ihtiyaç görülmesi halinde diğer kamu kurum ve kuruluş temsilcileri ile meslek birlikleri temsilcileri de görevlendirilebilmektedir. Uygulamada ise genellikle kolluk görevlileri ile İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri personeli komisyonlarda yer almaktadır.
İçişleri Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında ortak strateji ve politikaların geliştirilerek taraflar arasında işbirliğinin oluşturulması, uygulamada birlik sağlanması ve fikri hak ihlalleriyle etkin mücadelenin gerçekleştirilmesi amacıyla 25.02.2010 tarihinde İşbirliği Protokolü akdedilmiştir.
İşbirliği Protokolünde;
– İl kültür ve turizm müdürlüğü personeli ile kolluk, zabıta ve ilgili alan meslek birlikleri temsilcilerinden teşekkül ettirilmiş İl Denetim Komisyonlarının seksen bir ilde faaliyete geçirilmesi,
– Mahalli Mülki İdare Amiri tarafından, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü personeli ile kolluk ve zabıtadan teşekkül ettirilmek üzere seksen bir ilde Sertifika Denetim Komisyonu’nun kurulması,
– Sertifika ve bandrol denetimlerine ilişkin dosyaların ve raporların düzenli şekilde tutulması ve denetim sonuçlarını gösterir raporların her ayın ilk haftası Emniyet Genel Müdürlüğü ile Telif Hakları Genel Müdürlüğüne iletilmesi,
– Tüm Sekretarya işlemlerinin Denetim Komisyonu Başkanlığı adına İl Emniyet Müdürlüklerince yapılması, kararlaştırılmıştır.
İşbirliği Protokolü çerçevesinde 81 ilde faaliyet gösteren il denetim komisyonu üyelerinin mevzuat ve uygulama konusunda bilgilendirilmesi amacıyla 2010 ve 2011 yıllarında 3 bölgesel eğitim semineri, 2012 yılında ise 6 bölgesel eğitim semineri düzenlenmiştir.İl Denetim Komisyonlarının denetim faaliyetine ilişkin giderleri Bakanlığımızca karşılanmaktadır.
Ayrıca, İl denetim komisyonu üyelerine ikramiye ödenmesi amacıyla, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda 2007 tarihinde yapılan değişiklik ile ek 12’inci madde yürürlüğe konmuştur. Bu hüküm uyarınca hazırlanan ikramiye ödemesine ilişkin usul ve esasların belirlendiği “İl Denetim Komisyonu ve Başkanına İkramiye Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in yürürlüğe girmesiyle; yakalama işlemine fiilen katılan, önleme, izleme ve soruşturmakla görevli olan denetim komisyonu üyelerinden kamu görevlisi olanlara, el konulmasını sağladıkları korsan materyalin niteliği ve miktarı dikkate alınarak ikramiye verilmesi ve bu yolla korsanlıkla mücadelede etkinliğin arttırılması ve denetim komisyonu üyelerinin teşvik edilmesi amaçlanmıştır.
Bakanlığımızın öncelikli hedefi ise İl denetim komisyonlarının çok daha etkin çalışarak, büyük başarılar elde edilmesi ve korsanın kaynağına inerek gerçek bir mücadelenin yapılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda gerekli teknik donanımın ve cihazların sağlanmasına yönelik çalışmalar sürdürülmekte olup bu amaç doğrultusunda geliştirilen karekod sistemi kullanılmaktadır.Karekod sistemi; bandrol otomasyon sistemine bağlantı kurularak online şekilde bütün güncel verilerin toplandığı, bandrolün sahte olup olmadığı ile bandrolün yapıştırıldığı eserin doğru eser olup olmadığının kontrol edilebildiği ve böylelikle il denetim komisyonlarının hızlı bir şekilde denetim ve kontrol yapmasının sağlandığı bir sistemdir. Bu kapsamda karekod sisteminin kullanılmasını teminen Bakanlığımızca temin edilen karekod okuyucular ülke genelinde denetimler esnasında İl Denetim Komisyonlarınca kullanılmaktadır.
Bu kısım T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları internet sitesi bakılarak hazırlanmıştır. (https://telifhaklari.ktb.gov.tr/)
Fotoğraf ve Videolarınızı…
kısacası fiziki ve dijital eserlerinizi hazırlarken yayınlamadan duyurmadan mutlaka, kontrol edin iyi araştırın ve telif haklarınız ile kouma altına alın….
Fotoğraf ve Teknoloji Atölyesi
Hobi veya Mesleki hazırlık için atölyelerimizi incelediniz mi?
24 yıllık tecrübemiz ile sizlere özel atölyelere katılmak detaylı bilgi almak için mutlaka iletişime geçin…
